BU AY NE YAPMALI ?

Bu bölümdeki bilgiler, Ankara Kurtuluş Ortaokulu Müdürü Yüksek Tarım Mühendisi İhsan BOZYİĞİT tarafından ortaokul 1, 2 ve 3ncü sınıflarda okutulmak üzere yazılmış "TARIM DERSLERİ" isimli kitaptan alınmıştır. Kitabın basım tarihi bilinmemekle beraber, arka sayfasında, "Milli Eğitim Vekaletinin 14.8.1950 gün ve 97 sayılı kararıyla ders kitabi olarak okutulması kabul edilmiştir." ifadesine göre 1950 yılından önce yazıldığı tahmin edilmektedir.

Buradaki bilgilerin bir özelliği de, o zamanların tarım kültürümüzü yansıtmış olmasıdır.

OCAK VE ŞUBAT AYLARINDA TARIM İŞLERİ

Genel olarak bu kış ayları çok soğuk ve karlı geçtiğinden tarım işleri pek yapılmaz.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: Elverişli havalarda kiraz, elma, erik, kayısı, armut ağaçları budanır. Ağaçların kabukları temizlenir. Göztaşlı kireçle badana edilir. Çardaklar, tel kordonlar, parmaklıklar, bahçe kapıları ve bu gibiler onarılır. Kalem aşılarının uygulanmasına başlanır. Çekirdekleri ekilir. Fidanların kopmuş herekleri bağlanır. Ağaçların dipleri çapalanır. Zeytinlikler sürülür ve gübrelenir.

    
2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Yastıklar hazırlanır. Sıcak yastıklara fasulye, kavun, patlıcan, kıvırcık salata tohumları ekilir. Etek ve sırt yastıklarına enginar fidesi, turp, marul, arpacık soğanı, sarımsak dikilebilir.

Şubat ortalarına doğru, açıkta dikilecek sebze tohumları: Maydanoz, pancar, turp, marul, sarımsak, pırasa, enginar fideleri, çilek kökleri havaların elverişli gittiği bölgelerde dikilebilir.

3. Tarla ve ekim işleri: Hendekler açılır. Tarım araç ve makineleri onarılır. Şubat ortasına doğru, Mart ve Nisanda ekilecek tarlalar işlenerek hazırlanır. Toprak, tavında görülünce arpa, buğday, çavdar, yulaf, bezelye ve bu gibi tohumlar ekilir. Sonbaharda ekilen tarlalar kimyevi gübrelerle gübrelenebilir.

MART AYINDAKİ TARIM İŞLERİ

Bu ay, tarım işlerinin canlandığı bir aydır. Birçok yerlerde otlar, ağaçlar ve ekinler yeşermeye başlar.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: Sıcak bölgelerde, ağaçların dikimine ve budanmasına son verilir. Soğuk yerlerde dikim ve budama işine başlanır. Frenküzümünün çelikleri  fidanlığa dikilir. Bütün meyve ağaçlarının daldırma yoluyla çoğaltılması bu ayda uygulanır. Kalem aşılarına başlanır. Ağaçların kabukları arasında bulunan böcek tohumlarını ve yosunları yok etmek için %3 göztaşı ve %10 kireç suyu ile gövdeler badana edilir. Havanın elverişli gittiği günlerde bahçe bellenir ve gübrelenir.

2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Kıvırcık salata, marul, fasulye, tere, maydanoz, dereotu turp, lahana, pırasa ve soğan tohumlarının ekilmesine; arpacık soğan, diş sarımsak, çilek fidanı ve erken yetişen patateslerin dikimine devam edilir. Soğuk bölgelerde bakla ve bezelye ekilir. Turfanda kavun, karpuz, kabak, hıyar, patlıcan, biber, domates tohumları sıcak yastıklara ekilir. Ekilen yastıkların ısısını korumak için, camlı yastığın etrafına yanmamış gübre doldurulur. Havalar yağışsız geçerse bitkilere su verilir. Ocak ve Şubat ayında sıcak yastıklara ekilen domates tohumlarından yetiştirilen fideler, daha az sıcak yastıklara şaşırtılır. Şubatta ekilen baklalar çapalanır. Turfanda sebze yetiştirmek için yastık yapılmasına devam edilir.

3. Tarla ve ekim işleri:  Yazlık ekilecek tahılların tohumları, tarar ve selektörlerden geçirilir ve ilaçlanır. Ekili tarladan yaban otları ayıklanır. Sararmış ve cılız kalmış ekinlere sodyum nitrat gübresi serpilir. İyice gelişmiş ve dondan toprağı kabarıp kökleri açıkta kalmış ekinlerin üstünden hafif bir merdane geçirilir. Normalden fazla uzamış olan ekinlerin  fazla boylanmalarına engel olmak ve zayıf olanları kardeşlendirmek için tarlaya koyun sürüsü salınır. Ekinlerin üzerinden uçları yedirilerek geçirilir. Yazlık buğday, arpa, yulaf ve bu gibi tahıl tarlaları soğuk bölgelerde kıştan evvel sürülmüş olduğundan bu ayda bir defa daha sürülerek ekilir. Sıcak yerlerde bu ayın sonuna doğru mısır, kavun, karpuz, hıyar, fasulye, pancar, ayçiçeği,yerli pamuk tohumları, keten, kenevir ekilir. Bataklık yerlerde derin hendekler açılarak sular akıtılır. Şubatta ekimine başlanan lahana, patates, yerfıstığı, yerelması, şerbetçiotu ve bu gibilerin ekimine devam edilir.

4. Bağcılık: İlkbaharda kırağı ve soğuklardan korkulan yerlerde çubuk dikimine son verilir. Soğuk yerlerde bu işlere yeni başlanır. Bağda boş yerleri doldurmak için daldırma yapılır. Bağlar bellenir veya sürülür. Böcek yumurtalarını yok etmek için, kabuklar soyulur. Omcalar karaboya ( Demir sülfat = zac-ı Kıbrıs ) ile badana edilir.

NİSAN AYINDAKİ TARIM İŞLERİ

Bu ayda çiçekler açar, ağaçlar yapraklanır. Kırlar yeşerir. Bütün tabiat baştan başa canlanır.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: Elma, armut, şeftali gibi ağaçların budanmasına son verilir. Martta başlanan kalem aşılarına devam edilir. Yaprak ve düdük aşılarına başlanır. Zeytin, incir, portakal ağaçları aşılanabilir. Soğuk yerlerde fidanların dikimine son verilir.

2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Tohumların ekilmesine ve fidelerin dikilmesine devam edilir. Enginarların diplerinden süren fışkınlar kesilir ve başka yerlere dikilir. Sıcak yastıklarda yetiştirilen karnabahar fideleri siperli yerlere şaşırtılır. Turfanda olarak sıcak yastıklara ekilen kavun fideleri soğuk yastıklara veya korunaklara dikilir. Çiçeklerin fazla filizleri koparılır. Erken meyve vermeleri için geceleri üstlerine hasır örtülür. Marul, kıvırcık salata hıyar, kabak, havuç, pancar, fasulye, bamya, mercimek, nohut, turp, taze soğan, maydanoz, dereotu tohumları yerine ekilir. Enginar, çilek, karnabahar fideleri ile patates ve yerelması yumruları dikilir. Bunların ekimi iklime ve bölgeye göre değişir.

3. Tarla ve ekim işleri: Susam, mısır, kenevir, pancar pamuk ekilecek veya dikilecek tarlalar iyice sürülüp hazırlanır. Şubat ve Mart ayında havaların iyi gitmemesinden ötürü yapılmayan nadaslar hemen yapılır. Sararmaya başlayan tahıllara, sodyum nitrat serpilir. Yazlık tahıllar, pancar, havuç, tırfıl, yonca, keten v.b. ekimine devam edilir.

4. Bağcılık: Yerine göre bağlar bellenir. Aşı uygulanır. Boğaz açılır. Yerine göre budama yapılabilir. Geçen ayda yapılmayan işlere devam edilir.

MAYIS AYINDAKİ TARIM İŞLERİ

Mayıs ayı, tarım işleri için en önemli bir aydır. Hava ve toprak, tarım işlerine pek elverişli olur.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: Aşılanan meyve ağaçlarının aşıları altından fışkıran filizler temizlenir. Ağaçların şekillerini korumak ve bol ürün almak için fazla dallar kesilir. Zayıf dallar, kuvvetlenmeleri için dikey olarak gövdeye bağlanır. Şeftali, kayısı gibi ağaçların üzerindeki sık meyveler seyreltilir. Böcek, tırtıl, bit veyahut mantar hastalıklarına tutulmuş ağaçlar ilaçlanır. Yaprak aşıları uygulanır. Tutmayan aşılar yenilenir. Fazla gelişen sürgünlerin uçları alınır. Kocaeli’nde turfanda kirazların toplanmasına başlanır.

2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Sebzelerin çapalanmasına önem verilir. Bolca sulanır.hıyar, kavun, karpuz, kabak ekilir. Artık, her yerde bütün sebze ohumları bu ayda korkusuzca ekilir. Enginar ve çileklere bol bol su verilir, ürün alınmaya başlanır. Yastıklarda yetiştirilen domates, patlıcan, biber fidelerinin sökülüp asıl yerlerinin dikilmesine devam edilir. Sebze bahçelerinin kenarlarına mısır ekilir.

3. Tarla ve ekim işleri: Toprağı geniş olan yerlerde, kuvvetten düşen toprak dinlenmek için 1-2 yıl ekilmez. Bu gibi tarlaları ara sıra derince sürmeli ki toprak, hava , güneş ve yağmurdan faydalanabilsin.

Kenevir, mısır, susam, pamuk ekilecek, tütün, pancar fideleri dikilecek tarlalar son bir defa daha işlenir. Pamuk, tütün, haşhaş ve patates tarlaları ekekle ekilmişse çapa makineleri ile çapalanır.

Keten, pancar, fasulye, yazlık kolza ve şalgam ekimine son verilir. Darı, süpürge darısı, susam, pamuk, mısır tohumları ekilmeye başlanır. Havası ılık olan bölgelerde kışlık arpaların biçilmesine devam edilir. Sıcak yerlerde buğdayların biçilmesine başlanır.

4. Bağcılık: Bellenmeye ve çapalanmaya devam edilir. Külleme hastalığına karşı kükürt, mildiyö hastalığına karşı da omcalara göztaşı suyu püskürtülür. Asmaların diplerinden fışkıran fazla sürgünler koparılır. Taze dallar hereklere tellere bağlanır ki salkımlar yüksekte durup çürümek tehlikesinden korunsun; hava ve ışıktan da faydalansın. Çiçeklenme zamanında bağ içinde dolaşılmaz.

HAZİRAN AYINDAKİ TARIM İŞLERİ

Bu ay türlü ürünlerin hasat ayıdır. Ekinleri biçmek için orak makineleri hazırlanır ve işçi tedarik edilir.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: Yeni dikilen fidanların sulanmasına önem verilir. Yaprak aşısı yapılabilir. Olgun meyveler toplanır. Dik çardaklara gerilmiş ağaçlardaki şekli  bozan filizler koparılır. Meyveler seyreltilir. Turunçgiller ve nar bahçeleri sulanır.

2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Bu ayda lahana, karnabahar, kavun, hıyar, kabak, marul kereviz, maydanoz, çilek, havuç tohumları ekilir. Daha evvel fideliğe ekilmiş olan biber domates, karnabahar, lahana ve marul fideleri yerlerine dikilir. Turfanda yetişen kavunlar toplanır. Sebze bahçelerinde çok görülen püseronlara (yeşil bitlere) karşı % 1.5 oranında lizol püskürtülür. Son turfandalık fasulye çeşitleri ekilir. Bu ayda bütün sebzeler bol bol sulanır.

3. Tarla ve ekim işleri: Çayırlar biçilir ve kurutulur. Ambarlara yerleştirilir. Sıcak bölgelerde arpa harman edilir. Buğday tarlaları biçilir. Nadasa bırakılan tarlalara gübre atılır. Veya koyun sürüleri yatırılır. Yeşil nadaslı toprak sürülerek ekilmiş bitkiler gömülür. Gerekirse dinlenmiş tarlalar kireçlenir. Zayıf çayırlara alçı atılır. Pancar, pamuk veya tütünün çapalanmasına devam edilir. Gübreliklerde gübrelere su serpilir.

4. Bağcılık: Bağlar çapalanır. Filizlerin uçları koparılır. Dallar hereğe bağlanır. Çiçek açtıktan sonra külleme hastalığı baş gösterirse kükürt serpilir. Mildiyö görülürse bordo bulamacı serpilir.

TEMMUZ AYINDAKİ TARIM İŞLERİ

Bu ay da ürün alma ayıdır. Ambarlar hazırlanır, temizlenir, ilaçlanır.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: Kayısı, kiraz, şeftali v.b. gibi ağaçlarda bu ayın sonuna kadar durgun göz aşısına başlanır. Daha evvel aşılanan ağaçların bağları çözülür. Aşı yerinin altından çıkan sürgünler koparılır. Meyveler devşirilir.

2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Bu ay çok sıcak geçtiğinden sebzeler susuz bırakılmaz. Toplanan baş soğan ve sarımsaklar nemsiz yerlerde saklanır. Patatesler toplanır. Tohumu alınacak sebzeler işaretlenerek olgunlaşıncaya kadar yerinde bırakılır. Ürün alınmaya başlanır. Bu ayda da fasulye, havuç, semizotu, marul, maydanoz, ıspanak, kereviz, lahana tohumları ekilebilir. (Sebzeleri bu şekilde her ay yeniden ekmekle bütün mevsim boyunca pazara taze olarak sunulmaları sağlanır).

3. Tarla ve ekim işleri: bölgeye göre harman işleri bitirilir. Kolza, kışlık yulaf, çavdar biçilir. Pancar, havuç, patates, mısır v.b. gibilerin tarlaları çapalanır. Haşhaşların kozaları çizilerek afyonları alınır.

Yeşil gübre olarak baklagillerden biri ekilir. Keten, kenevir hasat edilir. Sıcak bölgelerde tütün yaprakları kırılır. Kolza ve ekinlerin anızları sürülerek toprağa gömülür. Nadasa bırakılan tarlalar ikinci yahut üçüncü defa sürülür.

 4. Bağcılık:  Geçen aydaki işlere devam edilir. Sıcak bölgelerde ürün alınmaya başlanır.

AĞUSTOS AYINDAKİ TARIM İŞLERİ

Bu ay çiftçi için uğurlu bir aydır. Çünkü bütün bir yıllık emeğin karşılığını çok defa bu ayda alır.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: Dik çardaklara alınmış olan meyve ağaçlarının filizleri alınır. Çözülen dallar bağlanır. Serbest yetiştirilen ağaçlarda filiz kırma ve uç alma işine önem verilir. Yemeklik yeşil zeytinler toplanmaya başlanır ve salamuraya konulur. İncirler sergiye alınır ve kurutulur. Meyvelerin, daha önce öğrendiğimiz gibi konserveleri yapılır.

 2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Sebzelerin sulanmasına ve çapalanmasına dikkat edilir. Olanlar toplanır. Tohumluk için ayrılanlara iyi bakılır.  Sonbaharda taze olarak yenilmek üzere turp, marul, şalgam, soğan, sarımsak ekilir. Pırasa, lahana, karnabahar, kereviz fideleri yerlerine dikilir.

3. Tarla ve ekim işleri: Pancarlar, havuçlar çapalanır, ketenlerin toplanmasına son verilir. Tohumları olgunlaşan haşhaşlar toplanır. Çayırlar biçilir ve kurutulup kışa saklanır. Ambarlanan tahıllar sık sık karıştırılıp havalandırılır. Kolza ekilecek tarlaya gübre taşınır. Nadaslı ve anızlı tarlalara kireç veya marn atılır.

4. Bağcılık: bağbozumu zamanı yaklaştığından pekmez, sirke küpleri ve üzüm konacak kaplar hazırlanır. Çekirdeksiz üzümler çok defa bu ayda kurutulduğundan, küllü ve zeytinyağlı sulara banılarak sergilere serilir.

EYLÜL AYINDAKİ TARIM İŞLERİ

Çiftçiler için bu ayın önemi çok büyüktür. Çünkü çiftçi bir yandan içinde bulunduğumuz bu yılın ürünlerini alırken, beri yandan da gelecek yıl için hazırlanır.kışı yumuşak geçen bölgelerde kışlık ekinler bu ayda ekilir. Bazı bölgelerde de sürülmüş olan tarlaların ikinci ve üçüncü defaki sürmelerini tamamlarlar. Gene bu ayda soğuk bölgelerdeki tarlalar şimdi sürülür.

Eylül ayında, genel olarak toprağın sürülmesine, gübrelenmesine, tohumların hazırlanmasına, bazı yerlerde ekilmesine kuru otların ve kışlık yemlerin ambarlara yerleştirilmesine, bağların bozulmasına, sirke, pekmez v.b. gibi işlerin yapılmasına başlanır.

Kışın, boş bırakılacak tarlalara şalgam, hardal gibi bitkiler bu ayda ekilir. Bu ekilenler çiçek açıp tohuma kaçmadan (yeşil gübre olarak) toprağa gömülür. Kışı sert geçmeyen bölgelerde kışlık yulaf, arpa, burçak ve çavdar ekilir.

Sıcak bölgelerde, bağ bozumu eylül ayında başlar. Soğuk bölgelerde ise son turfanda üzümler gelecek aya bırakılır. Bağ bozumu yapılmayan yerlerde üzümler güneş görsün diye omcaların bazı yaprakları kopartılır.

Dökülen yapraklar toplanır, bir çukura atılır. Bu yapraklar kireçle çürümeye bırakılır ki bunlar sonradan gübre olarak kullanılır.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: Gelecek aylarda dikilecek fidanlar hazırlanır. Kuru dallar kesilir, temizlenir. Portakal ve zeytin ağaçlarına kakma aşı, elma, armut ve badem gibi ağaçlara da kalem aşısı yapılır.

2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Kışlık ıspanak, lahana, karnabahar, pırasa, salatalık, şalgam, turp ve havuç ekilir. Yazın ekilmiş olan pırasa ve lahana fideleri yerlerine fidelenir. Yaz sebzelerinin tohumları toplanır. Toplanan bu tohumlar nemsiz ve havadar yerlerde korunur. Kış yastıklarının gübreleri hazırlanır.

EKİM AYINDAKİ TARIM İŞLERİ

Bu ay da tarım bakımından oldukça önemlidir. Eylül ayında yapılan bütün işlerin noksanları Ekim’de tamamlanır.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: Kışın dikilecek meyve ağaçlarının yerleri hazırlanır. Kışlık elma armut ve ayvalar toplanır. Ambarlar temizlenir. Yaprakları tamamıyla dökülen ağaçların dikimine başlanır. Yeşil zeytinler devşirilir. Mevsimin ilk meyvesi (turfanda) turunçgiller toplanmaya başlanır. Kiraz ve armut ağaçlarına kakma aşı yapılabilir. Ağaç budamasına devam edilir. (Budanan ağaçlar daha iyi gelişir). Eylülde bozulmayan bağlar bozulur. Sirke, pekmez ve pestil yapmaya devam edilir. Yeniden bağ yapılacak yerler kirizma edilir.

2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Bahçelerde toprak işlenmeye başlanır. Salata, marul v.b. gibi tohumlar camekan altına ekilir. Karnabaharlar fidelenir. Eylülde ekimine yetişilemeyen sebzelerin ekilmesine devam edilir.

3. Tarla ve ekim işleri: Bu ayda sonbahar sürmeleri yapılır. Birçok bölgelerde tahıllardan kışlık buğday, arpa, yulaf, çavdar; baklagillerden kışlık bezelye ve burçak; yağ bitkilerinden kolza, haşhaş, hardal, safran ve keten gibi bitkiler ekilir. Su arkları temizlenir. Mısır ve susam gibi güz ürünleri hasat edilir. Bostanlar sökülür, pamukların son kozaları toplanır.. tarlaya gübre taşınır ve öbek öbek yığılır, sonra yayılır. İlkbaharda ekilecek tarlaların nadasları yapılır.

KASIM AYINDAKİ TARIM İŞLERİ

Yurdumuzun bir çok yerlerinde kış ve soğukların başlamasından ötürü, ekim işleri artık sona ermiştir. Yalnız güzlük ekinlerden henüz ekilmeyenler varsa biran evvel ekilmelerine gayret edilmelidir.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: Havalar uygun gittikçe meyve bahçelerin eağaçlar dikilir. Bütün meyve ağaçlarının diplerine ve bahçeye çiftlik gübresi atılır. Elma, armut gibi ağaçlar budanır. Gövdeleri yosun tutan ağaçlar kireçle badana edilir. Turunçgillerden meyve toplanmasına devam edilir. Zeytinliklerden, yağ elde etmek için zeytinler toplanır. Zeytinlikler sürülür.

2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Ege ve Akdeniz bölgelerinde bakla ve bezelye ekilir. Enginar ve kerevizlerin dipleri gübrelenir ve boğazları doldurulur. Lahana, pırasa, ıspanak gibi kışlık sebzelerin hasadına başlanır.

3. Tarla ve ekim işleri: Geçen aydaki işlere devam edilir. Boş bırakılacak nadaslarla, ilkbaharda ekilecek tarlalar sürülür. Sökülecek çayırlar bu ayda sürülür.

ARALIK AYINDAKİ TARIM İŞLERİ

Bu ayda havalar çok soğuk olduğundan önemli tarım işleri görülemez. Çiftçinin toprağı için yorgan sayılan kar her tarafı örtmeye başlar. Bu ay ambarlarda bulunan ürünler gözden geçirilir. Tarım araçları onarılır. Semirmiş hayvanlar satışa çıkarılır. Samanlar kıyılır. Bahçelerin etrafındaki çitler budanır. Dikenli tellerden kopmuş veya gevşemiş olanlar onarılır. Bahçenin bir kenarına açılmış çukurlara ağaç yaprakları, sokak çamurları, ahır ve ağıl kümeslerindeki yataklıklar ve süprüntüler doldurulur. Kireçlenip üstü kapatılır. Böylece komposto dediğimiz gübreler hazırlanır. Havaların iyi gittiği yerlerde kış sürmelerine ve mümkünse kirizmaya devam edilir. Tarlalara gübre taşınır. Bakla ve bezelye ekilir. Geçen ay ekilmemişse buğday ekimi tamamlanır. Artık ekim işine bu ay son verilir. Köstebeklerin yaptığı toprak yığınları dağıtılır.

1. Meyve bahçelerinde yapılacak işler: uygun havalarda çekirdekli ağaçlar budanır. Çelik ve daldırma yapılır. Don tehlikesi olmayan bölgelerde fidanlar dikilir. Ağaçların gövdesindeki böceklere sığınak olan eski kabuklar ve yosunlar temizlenir. Ağaçlar, ökse otlarından arınır. Dallardaki buzlar ve kar yığınları hafifçe silkilerek düşürülür. Turunçgillerin ve zeytinlerin meyveleri toplanır.

2. Sebze bahçelerinde yapılacak işler: Yumuşak havalarda toprağı tavında bulunca kirizma yapılabilir. Gübreler hazırlanır. Turfandacılıkta sebze yastıklarının üstünden öğleyin hasır veya camekanlar kaldırılarak bitkiler havalandırılır. Camekanların ara yerinde 0,5 m. Kadar bir yer bırakılarak ısı vermek için buralara taze gübre yığılır. Antalya ve mersin gibi sıcak yerlerde domates tohumları, sıcak yastıklara ekilir. Orta Anadolu’da sebze bahçeleri bellenir.